Üýtgedilen sellýuloza efirleri ösümlik öýjük diwarlarynda tapylan tebigy polimer sellýulozadan alnan dürli himiki birleşmeler toparydyr. Sellýuloza β-1,4-glikozid baglanyşyklary bilen birleşdirilen glýukoza birliklerinden düzülen çyzykly zynjyr polimeridir. Earther ýüzünde iň köp tebigy polimer bolup, ýokary güýç, pes dykyzlyk, biodegrasiýa we täzelenmek ýaly köp peýdaly häsiýetlere eýedir.
Üýtgedilen sellýuloza efirleri, fiziki we himiki aýratynlyklaryny üýtgedýän sellýuloza molekulasyna dürli himiki toparlary girizmek arkaly emele gelýär. Bu üýtgetmäni eterifikasiýa, esterifikasiýa we okislenme ýaly birnäçe usul arkaly gazanyp bolar. Netijede üýtgedilen sellýuloza efirleri dürli pudaklarda, şol sanda azyk, derman önümleri, kosmetika, gurluşyk we dokma önümlerinde giňden ulanylýar.
Üýtgedilen sellýuloza efiriniň umumy bir görnüşi, sellýuloza metil hlorid bilen reaksiýa arkaly emele gelýän metil sellýuloza (MC). MC ion däl, suwda erän polimer bolup, iýmitlerde galyňlaşdyryjy serişde, keramika baglaýjy we kagyz önümçiliginde örtük hökmünde giňden ulanylýar. MC beýleki galyňlaşdyryjylardan has köp artykmaçlygy bar, meselem, aç-açan jelleri emele getirmek ukyby, pes zäherliligi we fermentleriň zaýalanmagyna garşylygy.
Üýtgedilen sellýuloza efiriniň başga bir görnüşi, propilen oksidi we metil hloridiň garyndysy bilen sellýuloza reaksiýa bermek arkaly emele gelýän gidroksipropil metil sellýuloza (HPMC). HPMC, ion däl, suwda erän polimer bolup, azyk we şahsy ideg önümlerinde galyňlaşdyryjy serişde, derman tabletkalarynda baglaýjy we gurluşyk pudagynda örtük hökmünde giňden ulanylýar. HPMC beýleki galyňlaşdyryjylardan birnäçe artykmaçlygy bar, meselem pes konsentrasiýalarda durnukly jelleri emele getirmek ukyby, pes temperaturada ýokary ýapyşyklygy we beýleki köp sanly maddalar bilen sazlaşyklylygy.
Karboksimetil sellýuloza (CMC), sellýuloza monohloroasetik kislotasy bilen reaksiýa arkaly emele gelen üýtgedilen sellýuloza efiriniň başga bir görnüşidir. CMC suwda erän polimer bolup, iýmitlerde, derman önümlerinde we şahsy ideg önümlerinde galyňlaşdyryjy serişde, stabilizator we emulsifikator hökmünde giňden ulanylýar. CMC beýleki galyňlaşdyryjylardan birnäçe artykmaçlygy bar, meselem, aç-açan jelleri emele getirmek ukyby, ýokary suw saklaýyş ukyby we fermentleriň zaýalanmagyna garşylygy.
Etil sellýuloza (EC), sellýuloza etil hlorid bilen reaksiýa arkaly emele gelen üýtgedilen sellýuloza efiriniň bir görnüşidir. EC, ion däl, suwda eräp bilmeýän polimer bolup, derman senagatynda örtük hökmünde giňden ulanylýar. EC üznüksiz film döretmek ukyby, pes ýapyşyklygy, çyglylyga we ýylylyga garşylygy ýaly beýleki örtüklerden birnäçe artykmaçlygy bar.
Gidroksietil sellýuloza (HEC), sellýuloza etilen oksidi bilen reaksiýa arkaly emele gelen üýtgedilen sellýuloza efiriniň başga bir görnüşidir. HEC, suwda erän polimer bolup, şahsy ideg önümlerinde galyňlaşdyryjy serişde we derman tabletkalarynda baglaýjy hökmünde giňden ulanylýar. HEC beýleki galyňlaşdyryjylardan birnäçe artykmaçlygy bar, meselem, aç-açan jelleri emele getirmek ukyby, ýokary suw saklaýyş ukyby we beýleki köp sanly maddalar bilen sazlaşyklylygy.
Üýtgedilen sellýuloza efirleriniň häsiýetleri we ulanylyşy, girizilen himiki toparyň görnüşi, çalyşmagyň derejesi, molekulýar agramy we çözülişi ýaly birnäçe faktorlara baglydyr. Mysal üçin, MC ýa-da HPMC-iň ornuny tutmak derejesini ýokarlandyrmak, erginligini peseltmek bilen bir hatarda, suw saklaýyş kuwwatyny we ýapyşyklygyny ýokarlandyryp biler. Şonuň ýaly-da, CMC-iň molekulýar agramyny ýokarlandyrmak, suw saklaýyş ukybyny peseltmek bilen, ýelimliligini we jel emele getirmek ukybyny artdyryp biler.
Üýtgedilen sellýuloza efirleriniň ulanylyşy köp we dürli-dürli. Azyk senagatynda çorbalar, souslar, geýimler we desertler ýaly köp sanly önümde galyňlaşdyryjy serişdeler, stabilizatorlar we emulsifikatorlar hökmünde ulanylýar. Üýtgedilen sellýuloza efirleri az ýagly we az kalorili iýmit önümçiliginde-de ulanylýar, sebäbi kaloriýa goşmazdan ýagyň gurluşyna we agzyna meňzeş bolup biler. Mundan başga-da, daşky görnüşini we ýaramlylyk möhletini gowulandyrmak üçin konditer önümlerinde örtük we syrçalar hökmünde ulanylýar.
Derman senagatynda üýtgedilen sellýuloza efirleri baglaýjy, dargadyjy we planşetlerde we kapsulalarda örtük hökmünde ulanylýar. Şeýle hem, şerap we süspensiýa ýaly suwuk formulalarda ýelimliligi üýtgediji hökmünde ulanylýar. Üýtgedilen sellýuloza efirleri beýleki alyjylardan has ileri tutulýar, sebäbi inert, biokompatif we pes zäherliligi bar. Şeýle hem, olaryň netijeliligini we howpsuzlygyny ýokarlandyryp biljek neşe serişdeleriniň goýberilişine ýokary derejede gözegçilik edýärler.
Kosmetika pudagynda üýtgedilen sellýuloza efirleri kremlerde, losýonlarda we jellerde galyňlaşdyryjy, emulsifikator we stabilizator hökmünde ulanylýar. Şeýle hem, şampunlar we kondisionerler ýaly saç ideg önümlerinde film dörediji serişde hökmünde ulanylýar. Üýtgedilen sellýuloza efirleri kosmetika önümleriniň gurluşyny we daşky görnüşini gowulaşdyryp biler, şeýle hem olaryň netijeliligini we durnuklylygyny ýokarlandyryp biler.
Gurluşyk pudagynda üýtgedilen sellýuloza efirleri sement, kerpiç we gipsde galyňlaşdyryjy, baglaýjy we suw saklaýjy serişde hökmünde ulanylýar. Bu materiallaryň işleýşini, yzygiderliligini we güýjüni ýokarlandyryp bilerler, şeýle hem olaryň gysylmagyny we ýarylmagyny azaldyp bilerler. Üýtgedilen sellýuloza efirleri diwar örtüklerinde we pollarda örtük we ýelim hökmünde hem ulanylýar.
Dokma senagatynda üýtgedilen sellýuloza efirleri matalar we ýüplükler öndürmekde ulaldyjy we galyňlaşdyryjy hökmünde ulanylýar. Dokma önümleriniň işleýiş we dokma aýratynlyklaryny gowulaşdyryp bilerler, şeýle hem berkligini we berkligini ýokarlandyryp bilerler.
Umuman, üýtgedilen sellýuloza efirleri dürli pudaklarda köp sanly amaly bolan köpugurly we gymmatly birleşmelerdir. Beýleki polimerlerden biokompatibilligi, biodegrasiýa we täzelenip bilýän tebigaty ýaly köp artykmaçlygy hödürleýär. Şeýle hem, hilini we öndürijiligini ýokarlandyryp biljek önümleriň fiziki we himiki aýratynlyklaryna ýokary derejede gözegçilik edýärler. Şonuň üçin üýtgedilen sellýuloza efirleri geljekde täze we innowasiýa önümleriniň ösüşinde möhüm rol oýnamagyny dowam etdirer.
Iş wagty: 22-2023-nji aprel