Sellýulozika, Eartherdäki iň köp organiki polimer we ösümlik öýjük diwarlarynyň esasy bölegi bolan sellýulozadan alnan materiallar toparyna degişlidir. Sellýuloza β (1 → 4) glikozid baglanyşyklary bilen birleşdirilen gaýtalanýan glýukoza birliklerinden düzülen çyzykly polisakariddir.

Sellýuloziki materiallary giňden iki kategoriýa bölüp bolar: tebigy we sintetiki.

Tebigy sellýulozika:

1. Agaç pulpasy: Agaç süýümlerinden alnan agaç pulpasy, kagyz öndürmek, dokma we gurluşyk ýaly dürli pudaklarda ulanylýan sellýulozanyň esasy çeşmesidir.
2. Pagta: Pagta ösümliginiň tohum tüýlerinden alnan pagta süýümleri, bütinleý diýen ýaly sellýulozadan durýar. Pagta ýumşaklygy, dem almagy we siňdirilmegi sebäpli dokma önümçiliginde giňden ulanylýar.
3. Hemp: kenep ösümliginiň baldaklaryndan alnan süýüm süýümleri sellýulozany öz içine alýar we dokma önümlerinde, kagyz öndürmekde we birleşdirilen materiallarda ulanylýar.
4. Bambuk: Bambuk ösümlikleriniň süýdünden emele gelen bambuk süýümleri sellýuloza baý we dokma önümçiliginde, kagyz we gurluşyk materiallaryny öndürmekde işleýär.

Sintetiki sellýulozika:

1. Täzelenen sellýuloza: sellýulozanyň kubrammoniý gidroksidi ýa-da viskoza ýaly erginçde eremegi netijesinde öndürilýär, soň bolsa koagulýasiýa wannasyna ekstruziýa edilýär. Täzelenen sellýuloza materiallaryna viskoz etraby, lyosell (Tencel) we sellýuloza asetat girýär.
2. Sellýuloza efirleri: Dürli kislotalar bilen esterifikasiýa reaksiýalary arkaly alnan himiki taýdan üýtgedilen sellýuloza önümleri. Adaty sellýuloza efirlerine sellýuloza asetat, sellýuloza nitrat (sellýuloid) we sellýuloza asetat butirat girýär. Bu materiallar film önümçiliginde, örtüklerde we plastmassada amaly tapýar.

Sellýulozikanyň goşundylary:

1. Dokma önümleri: Tebigy (mysal üçin, pagta, kenep) we täzelenen (mysal üçin, viskoz etraby, lyosell) sellýuloziki süýümler dokma önümçiliginde egin-eşik, öý dokma önümleri we senagat matalary üçin giňden ulanylýar.
2. Kagyz we gaplama: Sellýuloziki çeşmelerden alnan agaç pulpa, kagyz öndürmek we gaplamak üçin esasy çig mal bolup hyzmat edýär. Sellýuloziki süýümler kagyz önümlerine güýç, siňdiriş we çap edilip bilner.
3. Gurluşyk materiallary: Agaç we bambuk ýaly sellýuloziki materiallar gurluş düzüm bölekleri (mysal üçin, agaç çarçuwasy, faner) we bezeg bezegleri (mysal üçin, gaty pol, bambuk panelleri) üçin ulanylýar.
4. Şahsy ideg önümleri: Sellýuloza esasly materiallar, ýumşaklygy, güýji we biodegrasiýa ukyplylygy sebäpli süpürgiçler, dokumalar we siňdiriji arassaçylyk önümleri ýaly şahsy ideg önümlerinde ulanylýar.
5. Iýmit we derman önümleri: Mikrokristally sellýuloza we karboksimetilseluloza ýaly sellýuloza emele gelenler, galyňlaşdyrmak, durnuklaşdyrmak we baglanyşdyrmak häsiýetleri üçin iýmit we derman formulalarynda alyjy hökmünde ulanylýar.

Sellýulozikanyň artykmaçlyklary:

1. Täzelenip bilýän we biodegrasiýa edilip bilinýän: Sellýuloziki materiallar täzelenip bilýän ösümlik çeşmelerinden alynýar we biodegrirlenip bilner, bu bolsa sintetiki polimerlere ekologiýa taýdan durnukly alternatiwalar bolar.
2. Köpdürlüligi: Sellýulozika dokma önümlerinden başlap, derman önümçiligine çenli dürli pudaklarda dürli amaly ulanmaga mümkinçilik berýän köp sanly häsiýetleri we funksiýalary görkezýär.
3. Elýeterliligi: Sellýuloza tebigatda köp, agaçdan, pagtadan bambuk we kenep çeşmelerine çenli, senagat taýdan ulanmak üçin yzygiderli we ygtybarly üpjünçiligi üpjün edýär.
4. Biokompatisiýa: Sellýuloziki materiallaryň köpüsi biokompatisiýa we zäherli däl, olary iýmitde, derman önümlerinde we lukmançylyk goşundylarynda ulanmak üçin amatly edýär.

Gysgaça aýtsak, sellýulozika dokma, kagyz öndürmek, gurluşyk, şahsy ideg we saglygy goraýyş ýaly pudaklarda köp ugurly, durnuklylygy we biokompatisiýany hödürleýän sellýulozadan alnan dürli materiallary öz içine alýar.