Sellýuloza sakgyjy adamlara zyýanlymy?

Sellýuloza sakgyjy, karboksimetil sellýuloza (CMC) diýlip hem atlandyrylýan, gaýtadan işlenen iýmitleriň, kosmetika serişdeleriniň we derman önümleriniň giň toplumynda galyňlaşdyryjy, stabilizator we emulsifikator hökmünde ulanylýan iýmit goşundysydyr. Ösümlikleriň öýjük diwarlaryny emele getirýän we sakgyç ýaly madda döretmek üçin himiki taýdan üýtgedilen tebigy polimer sellýulozadan alnan.

Soňky ýyllarda sellýuloza sakgyjynyň howpsuzlygy barada aladalar ýüze çykdy, käbir gözlegler munuň adamyň saglygyna zyýanly täsir edip biljekdigini görkezýär. Bu makalada sellýuloza sakgyjynyň we onuň adam saglygyna ýetirip biljek töwekgelçilikleri baradaky gözlegleri öwreneris.

Sellýuloza sakgyjynda zäherlilik barlaglary

Sellýuloza sakgyjynyň zäherliligi barada haýwanlarda-da, adamlarda-da birnäçe gözleg geçirildi. Bu gözlegleriň netijesi garyndy, käbirleri sellýuloza sakgyjynyň sarp edilmegi üçin howpsuzdygyny öňe sürýärler, beýlekiler bolsa bolup biljek töwekgelçilikler barada aladalary orta atýarlar.

Iýmit ylymlary we tehnologiýasy Journalurnalynda 2015-nji ýylda çap edilen bir gözlegde, sellýuloza sakgyjynyň, hatda ýokary dozalarda-da syçanlarda sarp edilmegi üçin howpsuzdygy anyklandy. Geçirilen gözlegde, 90 günüň dowamynda 5% -e çenli sellýuloza sakgyjyny saklaýan syçanlaryň iýmitlenýändigi, zäherlenmäniň ýa-da saglyga ýaramaz täsiriniň ýokdugyny anyklady.

Toksikologiýa we daşky gurşaw saglygy Journalurnalynda 2017-nji ýylda neşir edilen başga bir gözleg, sellýuloza sakgyjynyň syçanlardaky zäherliligine baha berdi we hatda haýwanlaryň berhizleriniň 5% -ine çenli dozada-da zäherlilige ýa-da ýaramaz täsirlere hiç hili subutnama tapmady.

Şeýle-de bolsa, beýleki gözlegler sellýuloza sakgyjynyň howpsuzlygy baradaky aladalary döretdi. Hünär saglygy Journalurnalynda 2005-nji ýylda çap edilen gözlegde, sellýuloza sakgyjynyň dem almagy, sellýuloza sakgyç öndürýän kärhanada işleýänlerde dem alyş alamatlaryna sebäp bolandygy ýüze çykaryldy. Gözleg, sellýuloza sakgyjynyň dem almagynyň dem alyş ýollarynyň gyjyndyrylmagyna we çişmegine sebäp bolup biljekdigini öňe sürdi we işçilere täsir etmekden goralmagy maslahat berdi.

Halkara toksikologiýa Journalurnalynda 2010-njy ýylda neşir edilen gözlegde, sellýuloza sakgyjynyň immun ulgamynda möhüm rol oýnaýan ak gan öýjükleri bolan adam lenfositlerinde genotoksikdigi anyklandy. Gözleg, sellýuloza sakgyjynyň ýokary konsentrasiýasyna DNK-nyň zeper ýetmegine we lenfositlerdäki hromosomal anormallikleriň ýygylygyny ýokarlandyrandygyny ýüze çykardy.

Amaly toksikologiýa Journalurnalynda 2012-nji ýylda neşir edilen başga bir gözlegde, sellýuloza sakgyjynyň vitrodaky adam bagyr öýjüklerine zäherli bolup, öýjükleriň ölmegine we beýleki öýjük üýtgemelerine sebäp bolandygy ýüze çykaryldy.

Umuman, sellýuloza sakgyjynyň zäherlidigi baradaky subutnamalar garyndy. Käbir gözleglerde zäherliligiň ýa-da saglyga ýaramaz täsiriniň ýokdugyny görkezýän subutnamalar tapylmasa-da, beýlekiler onuň potensial töwekgelçilikleri, esasanam dem alyş we genetiki täsirler barada aladalary orta atdylar.

Sellýuloza sakgyjynyň saglyga howp salmagy

Sellýuloza sakgyjynyň zäherlidigi baradaky subutnamalar garyşyk bolsa-da, iýmitde we beýleki önümlerde ulanylmagy bilen baglanyşykly saglyga birnäçe howp bar.

Potensial töwekgelçilikleriň biri, esasanam sellýuloza sakgyjynyň tozanyna sezewar bolan işçilerde dem alyş ýollarynyň gyjyndyrylmagy we çişmegi bolup biler. Kagyz öndürmek we iýmit gaýtadan işlemek ýaly pudaklarda işleýänler, üsgülewük, hiňlenmek we dem gysmak ýaly dem alyş alamatlaryna sebäp bolup bilýän sellýuloza sakgyjynyň ýokary derejesine duçar bolup bilerler.

Sellýuloza sakgyjynyň ýene bir töwekgelçiligi, ýokarda agzalan gözlegde görkezilişi ýaly DNK-nyň zaýalanmagyna we hromosomal anormalliklere sebäp bolup biler. DNK zaýalanmagy we hromosomal anormallikler rak we beýleki genetiki keseller töwekgelçiligini ýokarlandyryp biler.

Mundan başga-da, käbir gözlegler sellýuloza sakgyjynyň iýmit siňdiriş ulgamynda ýokumly maddalaryň, esasanam kalsiý, demir we sink ýaly minerallaryň siňmegine päsgel berip biljekdigini öňe sürdi. Bu, bu ýokumly maddalaryň ýetmezçiligine we saglyk bilen baglanyşykly kynçylyklara sebäp bolup biler.