CMC आणि सेल्युलोजमध्ये काय फरक आहे?

कार्बोक्सिमेथाइलसेल्युलोज (CMC) आणि सेल्युलोज हे दोन्ही पॉलिसेकेराइड आहेत ज्यांचे गुणधर्म आणि उपयोग भिन्न आहेत. त्यांच्यातील फरक समजून घेण्यासाठी त्यांची रचना, गुणधर्म, मूळ, उत्पादन पद्धती आणि अनुप्रयोग शोधणे आवश्यक आहे.

सेल्युलोज:

1. व्याख्या आणि रचना:

सेल्युलोज हे एक नैसर्गिक पॉलिसेकेराइड आहे जे β-1,4-ग्लायकोसिडिक बंधांनी जोडलेल्या β-D-ग्लुकोज युनिट्सच्या रेखीय साखळ्यांनी बनलेले आहे.

हा वनस्पती सेल भिंतींचा मुख्य संरचनात्मक घटक आहे, जो ताकद आणि कडकपणा प्रदान करतो.

2. स्रोत:

सेल्युलोज हे निसर्गात मुबलक आहे आणि ते प्रामुख्याने लाकूड, कापूस आणि इतर तंतुमय पदार्थांसारख्या वनस्पतींच्या स्रोतांपासून मिळवले जाते.

3. उत्पादन:

सेल्युलोजच्या उत्पादनामध्ये वनस्पतींमधून सेल्युलोज काढणे आणि नंतर फायबर मिळविण्यासाठी रासायनिक पल्पिंग किंवा यांत्रिक पीसणे यासारख्या पद्धतींद्वारे त्यावर प्रक्रिया करणे समाविष्ट आहे.

4. कामगिरी:

त्याच्या नैसर्गिक स्वरूपात, सेल्युलोज पाण्यात आणि बहुतेक सेंद्रिय सॉल्व्हेंट्समध्ये अघुलनशील आहे.

यात उच्च तन्य सामर्थ्य आहे, ते अनुप्रयोगांसाठी योग्य बनवते जेथे सामर्थ्य आणि टिकाऊपणा महत्त्वपूर्ण आहे.

सेल्युलोज बायोडिग्रेडेबल आणि पर्यावरणास अनुकूल आहे.

5. अर्ज:

सेल्युलोजमध्ये पेपर आणि बोर्ड उत्पादन, कापड, सेल्युलोज-आधारित प्लास्टिक आणि आहारातील फायबर पूरक म्हणून विविध प्रकारचे अनुप्रयोग आहेत.

कार्बोक्सीमेथिलसेल्युलोज (सीएमसी):

1. व्याख्या आणि रचना:

Carboxymethylcellulose (CMC) हे सेल्युलोजचे व्युत्पन्न आहे ज्यामध्ये carboxymethyl गट (-CH2-COOH) सेल्युलोज पाठीच्या कण्यामध्ये समाविष्ट केले जातात.

2. उत्पादन:

CMC सामान्यतः सेल्युलोजवर क्लोरोएसिटिक ऍसिड आणि अल्कलीसह उपचार करून तयार केले जाते, परिणामी सेल्युलोजमधील हायड्रॉक्सिल गटांना कार्बोक्झिमिथाइल गटांसह बदलले जाते.

3. विद्राव्यता:

सेल्युलोजच्या विपरीत, सीएमसी पाण्यात विरघळणारे आहे आणि एकाग्रतेवर अवलंबून कोलाइडल द्रावण किंवा जेल बनवते.

4. कामगिरी:

CMC मध्ये हायड्रोफिलिक आणि हायड्रोफोबिक दोन्ही गुणधर्म आहेत, ज्यामुळे ते अन्न, औषधी आणि औद्योगिक क्षेत्रातील विविध अनुप्रयोगांसाठी योग्य बनते.

यात फिल्म बनवण्याची क्षमता आहे आणि ती जाडसर किंवा स्टेबलायझर म्हणून वापरली जाऊ शकते.

5. अर्ज:

अन्न उद्योगात CMC चा वापर आइस्क्रीम आणि सॅलड ड्रेसिंग सारख्या उत्पादनांमध्ये जाडसर, स्टेबलायझर आणि इमल्सीफायर म्हणून केला जातो.

फार्मास्युटिकल्समध्ये, टॅब्लेट फॉर्म्युलेशनमध्ये CMC चा वापर बाईंडर म्हणून केला जातो.

हे कापड उद्योगाच्या आकार आणि परिष्करण प्रक्रियेत वापरले जाते.

फरक:

1. विद्राव्यता:

सेल्युलोज पाण्यात अघुलनशील आहे, तर CMC पाण्यात विरघळणारे आहे. विद्राव्यतेतील हा फरक CMC ला विविध ऍप्लिकेशन्समध्ये अधिक बहुमुखी बनवतो, विशेषत: ज्या उद्योगांमध्ये पाणी-आधारित फॉर्म्युलेशनला प्राधान्य दिले जाते.

2. उत्पादन प्रक्रिया:

सेल्युलोजच्या उत्पादनामध्ये वनस्पतींमधून काढणे आणि प्रक्रिया करणे समाविष्ट आहे, तर CMC हे सेल्युलोज आणि कार्बोक्सीमिथिलेशन समाविष्ट असलेल्या रासायनिक बदल प्रक्रियेद्वारे संश्लेषित केले जाते.

3. रचना:

सेल्युलोजची एक रेखीय आणि शाखा नसलेली रचना असते, तर CMC मध्ये सेल्युलोज पाठीच्या कण्याला कार्बोक्झिमिथाइल गट जोडलेले असतात, सुधारित रचना सुधारित विद्राव्यतेसह प्रदान करते.

4. अर्ज:

सेल्युलोजचा वापर प्रामुख्याने कागद आणि कापड यांसारख्या उद्योगांमध्ये केला जातो जेथे त्याची ताकद आणि अद्राव्यता फायदे देतात.

दुसरीकडे, CMC चा वापर त्याच्या पाण्यात विरघळण्याची क्षमता आणि अष्टपैलुत्वामुळे अन्न, फार्मास्युटिकल्स आणि सौंदर्यप्रसाधने यासह विविध उद्योगांमध्ये केला जातो.

5. भौतिक गुणधर्म:

सेल्युलोज त्याच्या ताकद आणि कडकपणासाठी ओळखले जाते, वनस्पतींच्या संरचनात्मक अखंडतेमध्ये योगदान देते.

सीएमसीला सेल्युलोजचे काही गुणधर्म वारशाने मिळतात परंतु त्यात इतरही असतात, जसे की जेल आणि सोल्यूशन्स तयार करण्याची क्षमता, ज्यामुळे ते अनुप्रयोगांची विस्तृत श्रेणी देते.

सेल्युलोज आणि कार्बोक्झिमिथाइल सेल्युलोजचे मूळ समान असले तरी, त्यांच्या भिन्न संरचना आणि गुणधर्मांमुळे विविध उद्योगांमध्ये भिन्न अनुप्रयोग झाले आहेत. सेल्युलोजची ताकद आणि अद्राव्यता काही परिस्थितींमध्ये फायदेशीर ठरू शकते, तर CMC ची पाण्याची विद्राव्यता आणि सुधारित रचना याला उत्पादनांच्या आणि फॉर्म्युलेशनच्या श्रेणीमध्ये एक मौल्यवान घटक बनवते.