पॉलिमरायझेशन म्हणजे काय?

पॉलिमरायझेशन ही एक रासायनिक प्रतिक्रिया आहे ज्यामध्ये मोनोमर्स (लहान रेणू) एकत्र करून एक पॉलिमर (मोठा रेणू) तयार केला जातो. या प्रक्रियेमध्ये मोनोमर्समधील सहसंयोजक बंध तयार होतात, परिणामी पुनरावृत्ती युनिट्ससह साखळीसारखी रचना तयार होते.

पॉलिमरायझेशन विविध पद्धतींद्वारे होऊ शकते, ज्यामध्ये अतिरिक्त पॉलिमरायझेशन आणि कंडेन्सेशन पॉलिमरायझेशन समाविष्ट आहे. पॉलिमरायझेशन व्यतिरिक्त, मोनोमर रासायनिक अभिक्रियांच्या मालिकेद्वारे एकत्र जोडले जातात जे वाढत्या पॉलिमर साखळीमध्ये एका वेळी एक मोनोमर जोडतात. या प्रक्रियेसाठी सामान्यत: प्रतिक्रिया सुरू करण्यासाठी उत्प्रेरक वापरणे आवश्यक आहे. अतिरिक्त पॉलिमरच्या उदाहरणांमध्ये पॉलिथिलीन, पॉलीप्रॉपिलीन आणि पॉलीस्टीरिन यांचा समावेश होतो.

दुसरीकडे, कंडेन्सेशन पॉलिमरायझेशनमध्ये पाणी किंवा अल्कोहोलसारख्या लहान रेणूचे उच्चाटन समाविष्ट आहे, कारण मोनोमर्स पॉलिमर तयार करण्यासाठी एकत्र होतात. या प्रक्रियेसाठी सामान्यत: दोन वेगवेगळ्या प्रकारचे मोनोमर्स आवश्यक असतात, प्रत्येकामध्ये एक प्रतिक्रियाशील गट असतो जो दुसऱ्याशी सहसंयोजक बंध तयार करू शकतो. कंडेन्सेशन पॉलिमरच्या उदाहरणांमध्ये नायलॉन, पॉलिस्टर आणि पॉलीयुरेथेन यांचा समावेश होतो.

पॉलिमरायझेशनचा वापर प्लास्टिक, तंतू, चिकटवता, कोटिंग्ज आणि इतर सामग्रीच्या उत्पादनासह विस्तृत अनुप्रयोगांमध्ये केला जातो. परिणामी पॉलिमरचे गुणधर्म वापरल्या जाणाऱ्या मोनोमर्सचे प्रकार आणि प्रमाण तसेच पॉलिमरायझेशन रिॲक्शनची परिस्थिती समायोजित करून तयार केले जाऊ शकतात.