सेल्युलोज इथर हा सेल्युलोजपासून बनवलेल्या पाण्यात विरघळणाऱ्या पॉलिमरचा एक वर्ग आहे, जो वनस्पतींच्या पेशींच्या भिंतींचा मुख्य संरचनात्मक घटक आहे. सेल्युलोज इथरमध्ये अनेक अद्वितीय गुणधर्म आहेत, ज्यामध्ये उच्च पाणी धारणा, घट्ट होणे, बंधनकारक आणि फिल्म तयार करण्याची क्षमता समाविष्ट आहे. हे गुणधर्म अनेक औद्योगिक, औषधी आणि वैयक्तिक काळजी उत्पादनांमध्ये सेल्युलोज इथरला एक महत्त्वाचा घटक बनवतात.

सेल्युलोज इथरच्या मुख्य गुणधर्मांपैकी एक म्हणजे त्याची चिकटपणा, जी द्रवपदार्थाच्या प्रवाहाच्या प्रतिकाराला सूचित करते. व्हिस्कोसिटी हा एक महत्त्वाचा पॅरामीटर आहे जो विविध उत्पादनांमध्ये सेल्युलोज इथरच्या कार्यक्षमतेवर आणि वापरावर परिणाम करतो. या लेखात, आम्ही सेल्युलोज इथरची चिकटपणा, त्याचे मोजमाप, त्यावर परिणाम करणारे घटक आणि विविध उद्योगांमध्ये त्याचा वापर यासह चर्चा करू.

सेल्युलोज इथरच्या चिकटपणाचे मापन

सेल्युलोज इथरची स्निग्धता सामान्यत: व्हिस्कोमीटर वापरून मोजली जाते, जे एक साधन आहे जे गुरुत्वाकर्षण किंवा लागू शक्तीच्या प्रभावाखाली द्रव प्रवाह दर मोजते. व्हिस्कोमीटरचे अनेक प्रकार आहेत, ज्यामध्ये रोटेशनल, केशिका आणि दोलन व्हिस्कोमीटर आहेत, प्रत्येकाचे स्वतःचे फायदे आणि मर्यादा आहेत.

सेल्युलोज इथरची चिकटपणा मोजण्यासाठी रोटेशनल व्हिस्कोमीटर ही सर्वात सामान्यपणे वापरली जाणारी उपकरणे आहेत. ही उपकरणे द्रवामध्ये बुडवलेले स्पिंडल किंवा रोटर फिरवण्यासाठी आवश्यक टॉर्क मोजतात. त्यानंतर टॉर्क आणि रोटेशन गती यांच्यातील संबंधांवर आधारित चिकटपणाची गणना केली जाते.

दुसरीकडे, केशिका व्हिस्कोमीटर्स, गुरुत्वाकर्षणाच्या प्रभावाखाली किंवा दाब ग्रेडियंटच्या प्रभावाखाली एका अरुंद केशिका ट्यूबमधून द्रवपदार्थाच्या निश्चित व्हॉल्यूमसाठी आवश्यक वेळ मोजतात. नंतर स्निग्धताची गणना पॉइसुइलच्या नियमाच्या आधारे केली जाते, जो प्रवाह दर चिकटपणा, ट्यूब व्यास आणि दाब ग्रेडियंटशी संबंधित आहे.

ऑसीलेटरी व्हिस्कोमीटर, जे सायनसॉइडल शिअर स्ट्रेस अंतर्गत द्रवाचे विकृतीकरण आणि पुनर्प्राप्ती मोजतात, सेल्युलोज इथरची जटिल स्निग्धता मोजण्यासाठी वापरली जातात, जी वारंवारता-आधारित स्निग्धता आहे.

सेल्युलोज इथरच्या चिकटपणावर परिणाम करणारे घटक

सेल्युलोज इथरची स्निग्धता त्याच्या आण्विक वजन, प्रतिस्थापनाची डिग्री, एकाग्रता, तापमान आणि कातरणे दर यासह अनेक घटकांनी प्रभावित होते.

आण्विक वजन: वाढत्या आण्विक वजनासह सेल्युलोज इथरची चिकटपणा वाढते, कारण जास्त आण्विक वजन असलेल्या पॉलिमरमध्ये लांब साखळ्या असतात ज्या एकमेकांना अडकतात, ज्यामुळे प्रवाहाचा प्रतिकार वाढतो.

प्रतिस्थापनाची डिग्री: सेल्युलोज इथरच्या प्रतिस्थापनाची डिग्री (DS), जी सेल्युलोज साखळीतील प्रति ग्लुकोज युनिट प्रतिस्थापित हायड्रॉक्सिल गटांच्या संख्येचा संदर्भ देते, त्याच्या चिकटपणावर देखील परिणाम करते. जसजसे डीएस वाढते तसतसे, सेल्युलोज इथरची चिकटपणा वाढलेल्या साखळीतील गुंता आणि आंतरआण्विक परस्परसंवादामुळे वाढते.

एकाग्रता: सेल्युलोज इथरची स्निग्धता वाढत्या एकाग्रतेसह वाढते, कारण उच्च एकाग्रतेमुळे साखळीतील गुंता आणि आंतरआण्विक परस्परसंवाद वाढतात.

तापमान: वाढत्या तापमानासह सेल्युलोज इथरची चिकटपणा कमी होते, कारण उच्च तापमानामुळे आण्विक गती वाढते आणि आंतर-आण्विक संवाद कमी होतो.

कातरणे दर: सेल्युलोज इथरची चिकटपणा देखील लागू केलेल्या शिअर रेटवर अवलंबून असते, कारण उच्च कातरण दरांमुळे साखळी संरेखन वाढते आणि प्रवाहाचा प्रतिकार कमी होतो.

विविध उद्योगांमध्ये सेल्युलोज इथरचा वापर

सेल्युलोज ईथर त्याच्या चिकटपणासह त्याच्या अद्वितीय गुणधर्मांमुळे विविध उद्योगांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर वापरले जाते. विविध उद्योगांमध्ये सेल्युलोज इथरच्या काही प्रमुख उपयोजनांची खाली चर्चा केली आहे.

बांधकाम: सेल्युलोज इथरचा वापर सिमेंट, मोर्टार आणि जिप्सम यांसारख्या बांधकाम उत्पादनांमध्ये घट्ट करणारा, पाणी टिकवून ठेवणारा घटक आणि बाईंडर म्हणून केला जातो. हे या उत्पादनांची कार्यक्षमता, सातत्य आणि चिकटपणा सुधारते, ज्यामुळे कार्यप्रदर्शन आणि टिकाऊपणा सुधारतो.

फार्मास्युटिकल्स: सेल्युलोज इथर हे औषधी फॉर्म्युलेशन जसे की गोळ्या, कॅप्सूल आणि क्रीम मध्ये एक सहायक म्हणून वापरले जाते. हे फॉर्म्युलेशनची प्रवाहक्षमता, संकुचितता आणि चिकटपणा सुधारते, ज्यामुळे औषध वितरण आणि स्थिरता सुधारते.