મેથાઈલસેલ્યુલોઝ એ સેલ્યુલોઝ ડેરિવેટિવનો એક પ્રકાર છે જે ખોરાક, ફાર્માસ્યુટિકલ અને કોસ્મેટિક ઉદ્યોગોમાં વ્યાપકપણે ઉપયોગમાં લેવાય છે. તે સફેદ, ગંધહીન, સ્વાદહીન પાવડર છે જે ઠંડા પાણીમાં દ્રાવ્ય હોય છે અને જ્યારે ગરમ પાણીમાં ભળી જાય છે ત્યારે તે જાડા જેલ બનાવે છે. મેથાઈલસેલ્યુલોઝ એ સેલ્યુલોઝની સારવાર કરીને બનાવવામાં આવે છે, જે છોડમાં જોવા મળતું કુદરતી પોલિમર છે, આલ્કલી સાથે અને પછી મિથાઈલ ઈથર વ્યુત્પન્ન બનાવવા માટે તેને મિથેનોલ સાથે પ્રતિક્રિયા આપીને બનાવવામાં આવે છે.

ખાદ્ય ઉદ્યોગમાં, ચટણી, ડ્રેસિંગ્સ, બેકડ સામાન, ડેરી ઉત્પાદનો અને માંસ ઉત્પાદનો જેવા ઉત્પાદનોની વિશાળ શ્રેણીમાં મેથાઈલસેલ્યુલોઝનો ઉપયોગ જાડું, સ્ટેબિલાઈઝર અને ઇમલ્સિફાયર તરીકે થાય છે. તે ઘણીવાર ઓછી ચરબીવાળા અથવા ઓછી કેલરીવાળા ખોરાકમાં ચરબીના વિકલ્પ તરીકે ઉપયોગમાં લેવાય છે કારણ કે તે વધારાની કેલરી ઉમેર્યા વિના ક્રીમી ટેક્સચર બનાવી શકે છે. મેથાઈલસેલ્યુલોઝનો ઉપયોગ ફાર્માસ્યુટિકલ ઉદ્યોગમાં ગોળીઓ અને કેપ્સ્યુલ્સમાં બાઈન્ડર, વિઘટનકર્તા અને નિયંત્રિત-પ્રકાશન એજન્ટ તરીકે પણ થાય છે. કોસ્મેટિક ઉદ્યોગમાં, તેનો ઉપયોગ વ્યક્તિગત સંભાળ ઉત્પાદનો જેમ કે શેમ્પૂ, લોશન અને ક્રીમમાં ઘટ્ટ અને ઇમલ્સિફાયર તરીકે થાય છે.

શું મેથાઈલસેલ્યુલોઝ તમારા માટે ખરાબ છે?

યુ.એસ. ફૂડ એન્ડ ડ્રગ એડમિનિસ્ટ્રેશન (FDA) દ્વારા મિથાઈલસેલ્યુલોઝને સામાન્ય રીતે સલામત (GRAS) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે અને ખાદ્ય ઉદ્યોગમાં તેનો વ્યાપકપણે ઉપયોગ થાય છે. વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (WHO) અને યુરોપિયન ફૂડ સેફ્ટી ઓથોરિટી (EFSA) એ પણ મિથાઈલસેલ્યુલોઝનું મૂલ્યાંકન કર્યું છે અને નક્કી કર્યું છે કે તે માનવ વપરાશ માટે સલામત છે. જો કે, કેટલાક લોકો મેથાઈલસેલ્યુલોઝ ધરાવતા ઉત્પાદનોનું સેવન કરતી વખતે જઠરાંત્રિય આડઅસરો અનુભવી શકે છે, જેમ કે પેટનું ફૂલવું, ગેસ અને ઝાડા.

મિથાઈલસેલ્યુલોઝના ફાયદાઓમાંનો એક એ છે કે તે શરીર દ્વારા શોષાય નથી અને તૂટી ગયા વિના પાચન તંત્રમાંથી પસાર થાય છે. આનો અર્થ એ છે કે તે નિયમિત આંતરડાની હિલચાલને પ્રોત્સાહન આપવામાં અને કબજિયાતને રોકવામાં મદદ કરી શકે છે. મેથાઈલસેલ્યુલોઝ કેલરીમાં પણ ઓછી છે અને ઓછી ચરબીવાળા અથવા ઓછી કેલરીવાળા ખોરાકમાં ચરબીના વિકલ્પ તરીકે ઉપયોગ કરી શકાય છે.

જો કે, મોટી માત્રામાં મેથાઈલસેલ્યુલોઝ લેવાથી લાંબા ગાળાની અસરો વિશે કેટલીક ચિંતાઓ છે. કેટલાક અભ્યાસોએ સૂચવ્યું છે કે મેથાઈલસેલ્યુલોઝની ઊંચી માત્રા શરીરમાં કેલ્શિયમ, આયર્ન અને ઝિંક સહિતના પોષક તત્વોના શોષણમાં દખલ કરી શકે છે. આનાથી આ આવશ્યક ખનિજોની ઉણપ થઈ શકે છે, ખાસ કરીને એવા લોકોમાં કે જેઓ આ પોષક તત્ત્વોનું ઓછું સેવન કરે છે અથવા નબળા શોષણ કરે છે.

અન્ય સંભવિત ચિંતા એ છે કે મેથાઈલસેલ્યુલોઝ આંતરડાના માઇક્રોબાયોમને અસર કરી શકે છે, જે પાચન તંત્રમાં રહે છે અને એકંદર આરોગ્યમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે તે સુક્ષ્મસજીવોનો સંગ્રહ છે. કેટલાક અભ્યાસોએ સૂચવ્યું છે કે મિથાઈલસેલ્યુલોઝ ગટ માઇક્રોબાયોમની રચના અને કાર્યને બદલી શકે છે, જો કે આ સંભવિત અસરને સંપૂર્ણ રીતે સમજવા માટે વધુ સંશોધનની જરૂર છે.

એ નોંધવું અગત્યનું છે કે મેથાઈલસેલ્યુલોઝ એ સેલ્યુલોઝ જેવું નથી, જે કુદરતી રીતે ફળો, શાકભાજી અને આખા અનાજમાં જોવા મળે છે. સેલ્યુલોઝ એ ડાયેટરી ફાઇબરનો મહત્વનો સ્ત્રોત છે, જે સ્વસ્થ પાચનતંત્ર જાળવવા માટે જરૂરી છે અને હ્રદય રોગ, ડાયાબિટીસ અને અમુક પ્રકારના કેન્સર જેવા ક્રોનિક રોગોના જોખમને ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે. જ્યારે મિથાઈલસેલ્યુલોઝ ફાઈબરના કેટલાક ફાયદાઓ પ્રદાન કરી શકે છે, તે ફળો, શાકભાજી અને આખા અનાજથી સમૃદ્ધ ખોરાકનો વિકલ્પ નથી.

નિષ્કર્ષમાં, મેથાઈલસેલ્યુલોઝ એ વ્યાપકપણે ઉપયોગમાં લેવાતું ફૂડ એડિટિવ છે જે સામાન્ય રીતે FDA, WHO અને EFSA જેવી નિયમનકારી એજન્સીઓ દ્વારા સલામત તરીકે ઓળખાય છે. જ્યારે તે નિયમિત આંતરડાની હિલચાલને પ્રોત્સાહન આપવા અને ઓછી ચરબીવાળા ખોરાકમાં કેલરીની માત્રામાં ઘટાડો કરવા જેવા કેટલાક લાભો પ્રદાન કરી શકે છે, ત્યારે તેની કેટલીક સંભવિત આડઅસરો પણ હોઈ શકે છે જેમ કે જઠરાંત્રિય અગવડતા અને પોષક તત્ત્વોના શોષણમાં દખલ. મધ્યસ્થતામાં અને સંતુલિત આહારના ભાગ રૂપે મેથાઈલસેલ્યુલોઝનું સેવન કરવું મહત્વપૂર્ણ છે જેમાં વિવિધ પોષક તત્વોથી સમૃદ્ધ ખોરાકનો સમાવેશ થાય છે. કોઈપણ ફૂડ એડિટિવની જેમ, તે હંમેશા સારો વિચાર છે